Het geluid van Silence of the Tides

‘Je snapt stilte pas, als je het naast harde geluiden zet’

waddenvereniging.nl

Zacht kabbelend water, het zoemen van mugjes die bijna onzichtbaar over het beeld bewegen. Meeuwen, scholeksters. Een paar vliegen op en verdwijnen over je hoofd heen in de verte. In de documentaire Silence of the Tides is geluid meer dan de helft van de beleving. Geluidsman Victor Dekker over de magie van het onzichtbare.

‘Als je als kind een film te spannend vond, deed je de handen voor je oren. Geluid draagt bij aan onze visuele ervaring, maar wordt door ons niet zo opgepikt. Tot je het geluid weghaalt. Dan is alle spanning verdwenen.’ Silence of the Tides laat je luisteren. De film is opgenomen met Dolby Atmos-techniek waardoor je in de bioscoopzaal de geluiden helemaal om je heen kunt horen.

Victor Dekker: ‘Geluid heeft zich zoveel verder ontwikkeld dan beeld. In beeld wordt wel geëxperimenteerd met 3D, maar het blijft een suggestie van diepte. In deze film zitten soms wel dertig verschillende geluidjes in een beeld. Die zijn allemaal apart opgenomen en door Danny van Spreuwel zo gemixt dat ze allemaal richting hebben gekregen.’ Zo kan het dat je vogels boven je langs en vervolgens achter je hoort wegvliegen of dat de muggen die je rechts in beeld ziet, ook zachtjes in je rechteroor hoort zoemen.

Speciaal geluidsscript

Regisseur Pieter-Rim de Kroon wil je het waddengebied laten beleven alsof je er op dat moment zelf bent. Daarom was geluid vanaf begin af aan onderdeel van het plan. Er werd zelfs een speciaal geluidsscript geschreven, een zeldzaamheid in de filmwereld. Dekker: ‘Er is gefilmd met camera’s met een hele hoge resolutie. Dat levert groot beeld op, waarop veel te zien is. En dat wil je ook horen. Pieter-Rim heeft daar goed over nagedacht en ervoor gekozen om in weidse shots al in te zoomen op specifieke geluiden. Als je bijvoorbeeld iemand in de verte over het wad ziet lopen, kun je zijn ademhaling al horen. Je hoort iets, voordat je het ziet. Daardoor word je als het ware het beeld in getrokken en ervaar je alles extra intens ’

Een piepend orgel

In klassieke natuurfilms is er muziek die aangeeft wat je moet voelen. In Silence of the Tides worden alleen de geluiden van de Wadden zelf gebruikt. Een uitzondering is de orgelmuziek. Dekker: ‘Dat was voor mij een hele bijzondere gebeurtenis. Pieter-Rim de Kroon was tijdens zijn vooronderzoek in een kerkje geweest op een van de Duitse Waddeneilanden en had daar een cd’tje met improvisaties op het orgel gevonden. Wij hebben de organiste gevraagd te improviseren op beelden van eb en vloed. Drie keer ben ik daar geweest voor opnames. De laatste keer speelde ze nauwelijks een toon, maar trok ze aan de registers waardoor het orgel piept en kreunt. Dat geluid klopt precies met de golfbewegingen die je ziet in het landschap. Het orgel is veel meer geworden dan een geluid. Het is bijna het dirigeren van de getijden.’

Naast die muziek, zijn het vooral de contrasten tussen stilte en rumoer die je het gebied nog intenser laten beleven dan wanneer je er zelf zou rondlopen. Voorbeelden zijn de oorverdovende herrie van een F16 die naar beneden duikt en granaten laat vallen op doelwitten op de Vliehors naast het zachte klapwieken van vogels die weer neerdalen. Een dieseltrein die op een spoor dwars door het waddengebied dendert en dan het kabbelen van water in een geultje. Dekker: ‘Je snapt stilte pas, als je het naast harde geluiden zet.’

Zeulen met recorders

Voor de film liep Dekker soms urenlang met een recorder om zijn nek en twee zware richtmicrofoons over het wad. ‘Het grappige is dat ik helemaal niet sterk ben, maar omdat ik bezig ben met wat ik graag doe, vergeet ik hoe zwaar het is.’ De echte uitdaging was de wind: ‘Het waait eigenlijk altijd en veel ook. Ik wist dat natuurlijk van tevoren, dus ik had al microfoons mee met hele grote windkappen eromheen. Dat bleek nog niet genoeg, dus had ik ook nog extra windschermpjes gemaakt waardoor er vlak voor de microfoon een soort windstilte was.’

Dekker had het er allemaal voor over, want: ‘Het komt nooit voor dat je drie dagen op een plek bent, om alleen het geluid van een treintje op te nemen waarmee een postbode over het wad pakketjes bezorgt. Meestal werk je onder tijdsdruk, hier draaide alles om het behalen van een zo hoog mogelijke kwaliteit. Ik heb mijn werk goed gedaan als je bij het kijken je ogen dicht kan doen en je op dat moment het gevoel hebt dat je op de Wadden bent.’

‘Het komt nooit voor dat je drie dagen op een plek bent, om alleen het geluid van een treintje op te nemen waarmee een postbode over het wad pakketjes bezorgt’

De man achter het geluid

Victor Dekker deed de Filmacademie in Amsterdam en werkt sinds 1977 als geluidsman voor tal van films en landelijke televisieprogramma’s. Dekker werkt al vele jaren samen met Pieter-Rim de Kroon, waaronder de met een Gouden Kalf bekroonde film Hollands Licht. Naast zijn baan als geluidsman is hij docent geluid op het ROC Midden Nederland. Op ons YouTube kanaal vind je een making-off video waarin Dekker vertelt over het geluid in Silence of the Tides.

3x bijzondere geluiden

Rode draad in de film zijn timelapses waarin je in een minuut de vloed ziet opkomen en weer afgaan of een regenbui ziet overtrekken. Een timelapse is een montage van allemaal losse foto’s achter elkaar, hetzelfde is het geval met het geluid. Uren geluidsmateriaal, werd samengebracht tot een overdonderend geheel.
Een postbezorger, een treintje, een spoor over het wad. Hoe neem je daarvan het geluid op, zonder dat je zelf in beeld bent? Een piepklein recordertje onder de stoel bood uitkomst. In de jas van de postbezorger werd een zendermicrofoontje verstopt, zodat je ook zijn ademhaling haarscherp kunt horen.
De kwaliteit van Dolby Atmos verwacht je vooral voor spektakel, bijvoorbeeld in een scene waarin dingen ontploffen en je alles om je heen hoort vliegen. In Silence of the Tides zijn het juist de subtiele geluiden die verrassend ruimtelijk werken.